Gen Z trong kỷ nguyên mới: Kinh nghiệm dẫn lối, học vấn làm nền

Kinh nghiệm – Lợi thế mới để gia nhập lực lượng lao động

Không giống cách đây 10–15 năm, khi “có bằng là có việc”, thị trường việc làm 2025 ưu tiên những ứng viên có thể “làm được việc ngay”.

Báo cáo Lương & Thị trường Lao động 2024 của Navigos Search cho thấy:

• 59,1% doanh nghiệp ưu tiên tuyển ứng viên có kinh nghiệm 1–3 năm, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng thích nghi, hơn là bằng cấp.
• Nghiên cứu của ĐHQGHN cho thấy 21,43% sinh viên tốt nghiệp làm trái ngành, có lĩnh vực tỷ lệ này vượt 60%.
• Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên quý II-2025 tăng 0,26%, dù nhiều doanh nghiệp vẫn tuyển người — minh chứng cho việc cầu có nhưng không khớp cung.

Học vấn – Nền móng không thể thiếu

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, điều đó không đồng nghĩa với việc học vấn mất giá trị. Bằng đại học vẫn là nền tảng quan trọng để hình thành tư duy hệ thống, kiến thức chuyên sâu và kỹ năng mềm.

Nguyễn Thúy Hằng (Trường ĐH KHXH&NV Hà Nội) nhận định: “Kinh nghiệm thực tế rất quan trọng, nhưng không thể thay thế hoàn toàn cho nền tảng học vấn. Kiến thức bài bản giúp người trẻ hiểu sâu, phân tích đúng bản chất vấn đề và thích ứng nhanh hơn với những thay đổi phức tạp”.

Đặc biệt, ở các ngành như y tế, giáo dục, luật, kỹ thuật… bằng cấp không chỉ là điều kiện cần, mà còn là giấy phép hành nghề bắt buộc.

Thị trường lao động cần gì: Thành tích và trải nghiệm thực tế

Trong bối cảnh thị trường lao động thay đổi nhanh chóng, các doanh nghiệp ngày càng ưu tiên những ứng viên có thể bắt tay vào việc ngay. Điều này đồng nghĩa với việc: trải nghiệm thực tế – dù là dự án cá nhân, công việc bán thời gian hay kỳ thực tập – đang trở thành lợi thế nổi bật, thậm chí quan trọng hơn cả bảng điểm xuất sắc.

Báo cáo Lương & Thị trường Lao động 2024 của Navigos Search cho thấy, 63% nhà tuyển dụng sẵn sàng tuyển ứng viên chưa có bằng cấp phù hợp nếu họ chứng minh được năng lực qua dự án hoặc kết quả thực tế. Con số này đặc biệt cao ở các lĩnh vực như công nghệ thông tin, marketing, truyền thông, thiết kế.

Doanh nghiệp ngày nay định nghĩa năng lực bằng “bằng chứng”, không phải lời mô tả. Portfolio, sản phẩm, số liệu, phản hồi khách hàng – đó là những thứ giúp ứng viên chứng minh giá trị, thay vì chỉ dựa vào GPA hay tên trường.

Xu hướng toàn cầu và kỹ năng “xuyên ngành”

Theo LinkedIn Jobs Report 2025, ba nhóm kỹ năng được doanh nghiệp toàn cầu tìm kiếm nhiều nhất:

• Kỹ năng số: Excel nâng cao, SQL, Power BI, AI prompt engineering.
• Kỹ năng giao tiếp & hợp tác: Làm việc nhóm, thuyết trình, thương lượng.
• Tư duy giải quyết vấn đề: problem-solving, critical thinking và decision-making

Những kỹ năng này không giới hạn ngành nghề và có thể giúp Gen Z chuyển đổi công việc linh hoạt hơn.

Lời khuyên cho Gen Z: Bắt đầu tích lũy kinh nghiệm từ những việc nhỏ

• Tham gia thực tập, dự án cộng đồng hoặc làm thêm liên quan đến ngành từ năm 2–3.
• Xây portfolio cá nhân với sản phẩm, thành tích rõ ràng.
• Trải nghiệm đa dạng để phát hiện thế mạnh và tăng khả năng thích nghi.
• Mở rộng mối quan hệ qua workshop, hội thảo, câu lạc bộ nghề nghiệp.
• Cập nhật kỹ năng số và ngoại ngữ để tăng tính cạnh tranh như Google certificate, ngoại ngữ (Anh, Trung, Hàn,…), chứng chỉ tài chính (CFA,BA,...)

Kết luận – Dẫn lối bằng kinh nghiệm

Bằng cấp vẫn là nền tảng quan trọng, nhưng trong kỷ nguyên lao động mới, kinh nghiệm là yếu tố quyết định giúp Gen Z bước nhanh và vững vàng trên con đường sự nghiệp. Những trải nghiệm thực tế, dù bắt đầu từ công việc nhỏ nhất, chính là hành trang để tạo lợi thế cạnh tranh, mở ra cơ hội thăng tiến và đảm bảo sự ổn định lâu dài. Chủ động học hỏi và rèn luyện ngay hôm nay nghĩa là tự trao cho mình “tấm vé” vững chắc nhất để bước vào tương lai nghề nghiệp đầy tiềm năng.